Vegleiðing um børn, ung og marknaðarføring

Børn og ung kunnu ikki melda seg inn í felag/klubbar ella tekna hald uttan samtykki frá foreldrunum *. Hetta eigur at framganga í marknaðarføringstilfarinum, um talan er um klubbar ella hald, ið serliga venda sær móti børnum og ungum. Í hesum føri er talan um avtalur, ið innibera rættindi og skyldur, ið tann ómyndugi ikki sjálvur kann meta um ella átaka sær ábyrgdina av.

Tá foreldrini hava givið samtykki til limaskap í einum klubba ella til eitt hald, og brøv og vørur síðan verða send til barnið/hin unga, má hædd verða tikin fyri ásetingunum í hesi vegleiðing.

Allar framsendingar og tilboð skulu vera í tráð við klubba- ella haldaraavtaluna. Um tilboð verður givið um eyka bílegging út yvir tað avtalaða, má tað í skrivligum tilboði verða nevnt, at bíeggingin einans kann fara fram við samtykki frá foreldrunum.

Um t.d. ein tónleikaklubbi lýsir í einum barnablað, eigur lýsingin ikki at innihalda serliga freistandi tilboð – sum lyfti um eyka fløgur, vinningar ella vinnaramøguleikar. Tey fægstu børnini og ungu megna at gjøgnumskoða veruligu prísirnar á tónleikinum og avleiðingarnar av eini bílegging, nevniliga limaskap í einum klubba. Tilboðið kann lokka tey ungu til at senda eina innliman uttan foreldrasamtykki.

Børn og ung eiga ikki at kunna melda seg til loyalitetskonsept ella tiltøk, ið binda kundar uttan foreldranna samtykki *. Postur í sambandi við hesi konsept skal sendast foreldrunum, tá talan er um tilboð til børn og ung ella áheitan til teirra um at lata ávísar persónligar upplýsingar.

Tilboð um fjarsølu t.d. umvegis postordrar, fartelefonir, internet ella sjónvarp, ið vendir sær til børn og ung, mugu einans fara fram, um tað týðuliga verður tilskilað, at tey ungu skulu hava samtykki frá foreldrunum *.

Loyvt er einans at biðja børn og ung um at upplýsa navn og bústað ella teldupostbústað við atliti til at senda marknaðarføringstilfar, um foreldrini hava givi samtykki * til, at hetta tilfar verður sent – og ásetingarnar í hesi vegleiðing annars verða fylgd.

Loyvt er ikki at heita á børnini/tey ungu um at lata aðrar persónligar upplýsingar, eitt nú um familjuna og vinir v.m.

Vinnurekandi mugu eitt nú ikki heita á børn og ung um at upplýsa navn og bústað hjá vinum, familju og øðrum, ið kunnu hugsast at vera áhugað í at keypa ella fáa eina vøru ella tænastu. Hetta er galdandi óansæð um gáva ella vinningur verður lovaður sum takk fyri hjálpina.

Vinnurekandi mugu í útgangsstøði ikki brúka børn og ung í sølu- og marknaðarætlanum. Heldur ikki mugu børn og ung brúkast til at fáa fatur á vinum teirra. Talan kann vera um ein órímiligan framferðarhátt, sum byggir uppá, at góðtrúnið og loyaliteturin hjá børnunum verður misbrúktur.

Vinaútvegan er, at ein vinnurekandi heitur á kundar sínar um at úgvega nýggjar kundar millum vinir og kenningar, og fáa vørur ella “gávur” ella aðra samsýning aftur fyri avrikið.

Dømi um vinaútvegan er, at ein vinnurekandi – t.d. gjøgnum eitt ítrótta- ella ungdómsfelag – fær samband við børn og ung, ið skulu vera seljarar t.d. av eini fartelefon, har partur av vinninginum fer til felagið. Tey ungu hava trupult við at gjøgnumskoða vinnuliga endamálið, og tey eru ikki før fyri frammanundan at síggja trupulleikarnar við at sleppa av við vøruna. Hin vinnurekandi misnýtir harvið tann loyalitet, sum tey ungu hava yvir fyri felag teirra, vælviljan hjá foreldrum og vinum mótvegis hinum unga og tann vælvilja, ið annars yvirhøvur er í fólkinum yvir fyri børnum og ungum. Og tey, ið verða útvegað – foreldur og vinir – hava trupult við at siga nei við ein, tey kenna.

Í sambandi við viðtøkuna av marknaðarføringslógini[7] varð gjørd ein politisk semja, ið tók við eitt upprit um vinaútvegan og børn og ung. Niðurstøðan í uppritinum er, at tað er í stríð við góðan marknaðarføringssið og § 8 um børn og ung at brúka børn og ung til vinaútvegan. Tað er eisini í stríð við § 4 um lýsingaidentifikasjón, um vinaútveganin verður hildin loynilig.

Børn og ung skulu sjálvandi hava møguleika at hava frítíðarstørv í handlum ella luttaka í øðrvísi sølu- og marknaðarføringsarbeiði sum partur av innsavnan til frítíðar- og ítróttafeløg. Til dømis kunnu skótar luttaka í sølu av jólatrøum fyri gartnaran á staðnum, og fáa ein part av vinninginum.

Fyritøkur skulu vísa afturhaldni og varsemi í brúki av marknaðarføringshættum, ið kunnu broyta fokus frá eini vøru ella tænastu, ið skal seljast. Tær skulu í hesum sambandi taka atlit til, at børn og ung eru løtt at lokka við t.d. einum tilboði, har lyfti um gávu verður givið, luttøku í kappingum við góðum vinningum og vinnaramøguleikum. Sølufremjandi tiltøk av hesum slag mugu tí brúkast við varsemi, og við atliti til ásetingarnar í hesi vegleiðing annars.

Viðvíkjandi virðislønarkappingum skal vísast til § 11, 1. stk., í marknaðarføringslógini. Eftir hesi áseting mugu vinnurekandi ikki halda lutakast, virðislønarkappingar og líknandi, har úrslitið heilt ella deilvís byggir á tilvildina, og luttøkan er treytað av keypi.

Ásetingin er tó ikki galdandi fyri marknaðarføringsátøk, ið venda sær til børn undir 15 ár, og har virðið av tí einstaka vinninginum ikki er størri enn 5 krónur, og kostnaðurin av vinningum í øllum marknaðarføringsátakinum ikki er meira enn 50 krónur.

Serlig atlit skulu takast, tá marknaðarføring av teleútgerð og –tænastum vendir sær til børn og ung. Víst verður til 12. part í rætningslinjunum um góðan marknaðarføringssið á teleøkinum, ið kann lesast á (leinkja?) www.forbrugerombudsmanden.dk.

Tá børn ikki sjálv kunnu stovna hald, velja nógv foreldur at stovna haldið, og geva børnum teirra fartelefon. Tað hevur víst seg, at hetta kann elva til trupulleikar, harímillum stórar rokningar, um foreldrini ikki hava stovnað saldoeftirlit, ella tí børnini ofta kunnu strika saldoeftirlitið uttan at foreldrini vita av tí.

Eisini menningin av nýggjum eginleikum til fartelefonina, herundir møguleikin at keypa umvegis SMS-boð og brúka fartelefonina sum gjaldsmiðil v.m. kann elva til meirnýtslu. Tí er neyðugt at serliga foreldur og onnur, ið veita børnum fartelefonir, gerast meira tilvitað um møguleikarnar at stovna saldoeftirlit ella sperra fyri nýtsluna av serligum gjaldstænastum.

Tá haldaraavtalur til fartelefonir verða gjørdar, eigur haldarin at upplýsa um brúkarin av telefonini er barn, ið ikki er komið til lógaldurs. Um so er, eigur tann vinnurekandi at tryggja sær, at brúkarin fær neyðuga vegleiðing um teir vandar, ið kunnu standast av at lata einum barni fartelefon, og hvørjar fyriskipanir kunnu brúkast fyri at forða fyri hesum vandum. Tann vinnurekandi eigur í bíleggingarváttanini, vælkomubrævinum og øðrum kunningartilfari vegleiða um hesar vandar.

* Eitt samtykki: Skal vera gjørt ítøkiligt, tað vil siga, at tað klárt og uttan iva skal vera ávíst, hvat samtykki verður givið fyri, og tað skal framganga, hvussu samtykkið verður tikið aftur.

Eitt samtykki verður í útgangsstøði givið einum ávísum vinnurekandi.

Samtykki verður t.d. útvegað gjøgnum undirskrift frá foreldrunum, sum skulu senda fyritøkuni tað umvegis post. Samtykki kann eisini útvegast elektroniskt, t.d. umvegis teldupostin hjá foreldrunum, tó við teirri treyt, at samtykkið kann eftirkannast gjøgnum t.d. telefon, teldupost, bræv ella faks.

Tey vinnurekandi mugu í marknaðarføringini týðuliga gera vart við, tá neyðugt er við samtykki frá foreldrunum.

Saman við ásetingunum í marknaðarføringslógini, eru serligar reglugerðir galdandi fyri verju av børnum og ungum undir 18 ár í sjónvarps- og útvarpslýsingum. Reglurnar venda sær til virksemið hjá útvarps- og sjónvarpsstøðum. “Radio- og tv-nævnet” er myndugleiki mótvegis hesum virksemi. Nevndin tekur millum annað avgerð um, hvørt útvarps- og sjónvarpsrásir hava hildið tær serligu reglurnar, ið eru galdandi fyri at verja børn í sambandi við sjónvarps- og útvarpslýsingar. Sí meira hesum viðvíkjandi á heimasíðuni hjá Kulturministeriet (leinkja) www.kum.dk.

§ 4 í marknaðarføringslógini sigur, at ein lýsing skal vera soleiðis háttað, at hon týðuliga verður fatað sum ein lýsing uttan mun til hvønn form hon hevur, og hvørjum miðli lýsingin verður borin fram í. Um hetta krav verður samanhildið við § 8 í lógini um børn og ung, verður kravið til lýsingaidentifikasjón hert, tá tað eru børn og ung, ið verða freistað av hesum lýsingum. Hetta merkir t.d., at serlig atlit skulu takast í samvirknum miðlum, har lýsingarnar venda sær til børn og ung, soleiðis, at marknaðarføringin ikki verður fjald. Spæl á netinum, har tað ávegis í spælinum koma fram merkivørur sum útgerð, kunnu sostatt vera í stríð við § 8, 1. stk., í marknaðarføringslógini og § 1 um góðan marknaðarføringssið, og eftir umstøðunum eisini við § 4 um identifikasjón av lýsingum. Sí punkt 4.

Hinvegin er eitt marknaðarføringsspæl á heimasíðuni hjá fyritøkuni, har tað er eyðsýnt, at lýsingarnar viðvíkja eini vøru hjá fyritøkuni, loyvt. Tað er í fyrireikingararbeiðinum til marknaðarføringslógina upplýst, at tað her vil vera greitt fyri børnum og ungum, at tey eru komin inn í ein lýsingaheim, og at tað er eyðsýnt, hvat lýst verður fyri. Harafturímóti má tað í slíkum spølum ikki koma fyri lýsingar við vørum, búmerki, figurum v.m. hjá øðrum fyritøkum.

Tað vil vera í stríð við § 8, 1. stk., í marknaðarføringslógini og § 1 og eftir umstøðunum við § 4, um fyritøkan t.d. kann keypa seg inn og vera ein partur av kjattrúmum og spælistøðum hjá børnum, soleiðis at lýsingin javnan framgongur á ymiskan hátt í kjattinum ella spælinum.

Vinnurekandi eiga harumframt sum minstakrav at rættað seg eftir fylgjandi meginreglum – umframt hinum í hesi vegleiðing:
Greiður skilnaður skal vera millum marknaðarføring, ið vendir sær til børn og ung og marknaðarføring av vørum og tænastum, ið bert er ætlað vaksnum.
Børn og ung skulu ikki eggjast til at keypa vørur ella gera aðrar avtalur umvegis internetið uttan samtykki frá foreldrunum. Sí punkt 7.5
Hóskandi fyriskipanir og eftirlit skulu vera, ið tryggja, at børn og ung ikki keypa ella gera avtalur umvegis internetið uttan at foreldrini hava givð sítt samtykki. Víst verður til 7. punkt í hesi frágreiðing.
Ikki er loyvt at geva børnum/ungum vónir um samsýning (pening, gávur ella annað) fyri at vera til staðar ella luttaka í tiltøkum á heimasíðu.
Foreldur eiga at eggjast til at luttaka í og/ella vera hjástødd har børnini ferðast á internetinum.
Í marknaðarføring er ikki loyvt at leinkja til aðrar síður á internetinum, um hesar ikki halda seg til krøvini í hesi vegleiðing.
Vinnurekandi eiga at brúka verandi tøkni, ið kann geva foreldrum møguleika fyri at avmarka tað tilfar, ið børnini fáa atgongd til umvegis internetið.

Annars verður víst til punkt 8 í (leinkja) “De nordiske forbrugerombudsmænds standpunkt til handel og markedsføring på internettet”, ið er um marknaðarføring, rættað mótvegis børnum og ungum. Eisini verður víst til “ICC’s kodeks for reklame og markedskommunikation”.

Biograflýsingar og forfilmar (lýsingar fyri komandi filmar í biohøllini), ið verða víst í sambandi við vísingar av barnafilmum, eiga fult og heilt at fylgja hesi vegleiðing. Harðskapshendingar, óhugnaligir ella pornografiskir tilburðir mugu ikki koma fyri, og heldur ikki er loyvt at lýsa fyri vørum við alkoholinnihaldi.

Ein avtala við fyritøku um vísing av vørum í barnafilmi, er eftir fatan Brúkaraumboðsins í útgangsstøði ikki í tráð við tey fyrilit, sum skulu vísast børnum og ungum sambært § 8 í marknaðarføringslógini, og hetta er líkamikið um avtalan framgongur í rullitekstunum. Børn og ung lesa sjáldan hesar, og tann yngsti málbólkurin dugir ikki at lesa.

Nógvir filmar fyri vaksin venda sær eisini til børn og ung – og verða sæddir av teimum – og fyritøkurnar eiga tí at umhugsa gjølla, um slíkir filmar ikki eiga at handfarast á sama hátt sum barnafilmar tá tað um vøruplasering umræður.

Fatanin hjá “Forbrugerombudsmanden” viðvíkjandi vøruplasering sæst í hoyringssvari til “Kulturministeriet” um endurskoðan av fyriskipanini viðvíkjandi “tv uden grænser”. Svarið kann lesast her: (leinkja?) “direktiv om tv uden grænser”.

Børn og ung verða í gerandisdegnum útsett fyri marknaðarføring, ið einans er ætlað vaksnum. Hetta hendir heima og á almennum støðum. Hetta eiga tey vinnurekandi at taka hædd fyri, so tey ungu í marknaðarføringini ikki verða fyri óhóskandi tilburðum, so sum harðskapi og sex.

Talan kann t.d. vera um plakatir fram við vegnum, á almennum støðum og á flutningsførum, og talan kann vera um lýsingar og filmar í handlum, flogførum, bussum og biohøllum.

Sum dømi eigur ein handil ikki – í sambandi við sølu av dvd-fløgum – at vísa brot úr filmum, ið kunnu ræða børn, sum eru í handlinum.

Í sýnisgluggum og við inngongdina til ein handil eigur ikki at vísast brot úr spølum, ið kunnu ræða børn ella útseta børn og ung fyri óhóskandi tilburðum, so sum harðskapi og sex. Sjálvbodna avmerkingarskipanin fyri spøl (PEGI) kann vera vegleiðandi, men mett eigur at vera um støðuna í hvørjum einstøkum føri.

Í handlum eiga tíðarrit, bløð, filmar v.m. við framsíðum, ið benda á harðskap ella sex, ikki at verða løgd fram soleiðis, at tað ikki slepst undan, at børn síggja tey.

Í sambandi við marknaðarføring eiga vinnurekandi at vera serliga varin við at avmynda børn og ung, tí hetta vil sum oftast vekja áhugan hjá teimum ungu og geva ábendingar um, at vøran serliga er ætlað børnum/ungum.

Tá marknaðarføring er rættað mótvegis vaksnum, men vøran er ætlað til børn og ung ella hevur serligan áhuga millum børn og ung, eiga fyritøkurnar at umhugsa gjølla um innihaldið í marknaðarføringini ella miðilin, ið verður brúktur til marknaðarføringina, gevur orsøk til at vísa serligt varsemi yvir fyri børnum og ungum.